Świątynie w Khadżuraho, podobnie jak słynny Tadż Mahal oraz świątynie w Waranasi, Dźajpurze i Delhi, zaliczane są do najświetniejszych zabytków Indii. Dawniej stolica świetnej Candeli, dziś jest niewielkim miasteczkiem (7 tysięcy mieszkańców). Pomimo coraz większego napływu turystów miejscowość nie utraciła swego sielankowego uroku.
Świątynie Khadżuraho są wspaniałymi przykładami architektury indyjsko-aryjskiej, a tak naprawdę największą sławę przyniosły im imponująco bogate dekoracje. Zewnętrzne mury świątyń zdobią przepiękne, mistrzowsko wykonane rzeźbienia. Ukazują one Indie sprzed tysiąca lat – są na nich bogowie i boginie, wojownicy, muzycy, a także mitologiczne i prawdziwe postacie zwierząt.
Wśród dekoracji przeważają jednak niezmiennie powtarzające się elementy – kobiety i erotyka. W każdej świątyni ujrzymy kamienne posążki pięknych apsar. Pozy, w jakich zostały uwiecznione, są bardzo śmiałe i przypominają modelki magazynów erotycznych. Prześledzenie mitliun, pozycji erotycznych, będzie doskonałą ilustracją do lektury Kamasutry.
Świątynie zbudowano za panowania dynastii Candelów. Najazd Mogołów spowodował upadek rządzącego przez pięć stuleci rodu. Świątynie wzniesiono w ciągu zaledwie stu lat, w okresie od 950 do 1050 r. Równie intrygujące jak ich piękno i rozmiar, pozostaje pytanie, dlaczego i jak je zbudowano. Khadżuraho jest miejscowością odizolowaną od reszty regionu i podobnie jak dzisiaj, tak i tysiąc lat temu była rzadko obieranym, jeśli w ogóle, celem wypraw. Pod względem urody i usytuowania, terenu, na którym leży, nie można w żaden sposób uznać za atrakcyjny, tym bardziej że w lecie gorące, suche i duszące od kurzu powietrze, odstrasza podróżnych.
Nurtujące jest też pytanie, jak udało się Candelom zebrać i przekonać robotników do wznoszenia tych budowli, których zaistnienie do dziś pozostaje niezrozumiałe. Zbudowanie tylu wyróżniających się rozmiarem świątyń w ciągu zaledwie stu lat, musiało być dziełem ogromnej liczby ludzi. Bez względu na przyczyny powstania świątyń, dziś pozostaje docenić przede wszystkim to, że dzięki swej odległości i niedogodnemu położeniu uniknęły barbarzyńskich ataków muzułmanów.
Najwięcej turystów przyjeżdża do Khadżuraho w marcu. Wtedy bowiem organizowany jest trwający dziesięć dni festiwal tańca. Co roku biorą w nim udział najlepsi indyjscy tancerze. Występy odbywają się w zachodniej części miasta, a pięknie podświetlone świątynie tworzą niezapomnianą scenerię.
Orientacja
Nowa część Khadżuraho to skupisko hoteli, restauracji, sklepów i bazarów graniczących od zachodu z grupą świątyń. Kilometr na wschód od przystanku autobusowego leży stare Khadżuraho. W tej części wioski również są świątynie. Ze względu na ich usytuowanie tworzą one tzw. grupę wschodnią. Kilka świątyń znajduje się także przy południowych obrzeżach Khadżuraho.
Informacja
Biuro turystyczne – W nowej części Khadżuraho ma swoją siedzibę rządowe biuro turystyczne (2047). Drugie biuro mieści się na lotnisku.
Regionalna organizacja MP Tourism obsługuje niewielki punkt informacyjny na przystanku autobusowym, główne biuro znajduje się po drugiej stronie wioski, w Tourist Bungalow. Niestety, obsługa nie świeci przykładem. Cztery znudzone osoby spędzają większość czasu na przeglądaniu prasy. Warunki mają ku temu sprzyjające, gdyż ze względu na odległość biuro rzadko staje się celem turystów.
Pieniądze – W Bank State of India wyznaczone są specjalne godziny, w których można dokonywać wymiany walut: pn.-pt., 16.00-17.00; sb„ 14.30-15.30. (W grobowcu za bankiem spoczywa maharadża Pratap Singh Ju Deo).
Poczta i telekomunikacja – W Khadżuraho nie ma na razie centrali telefonicznej, a poczta dysponuje jedynie pięcioma liniami telefonicznymi. Obok restauracji Jati Shankar, naprzeciwko State Bank of India, znajduje się punkt, w którym można dokonywać rozmów typu STD/ISD. Faks znajduje się w hotelu Chandela. Mogą zeń korzystać również osoby nie będące gośćmi hotelowymi – po uiszczeniu opłaty.
Erotyka świątyniowa
Istnieje wiele poglądów tłumaczących występowanie w świątyniach tak wielu rzeźb i motywów o tematyce erotycznej. Jedna z nich mówi, iż wyzywające w swej treści reliefy miały być odpowiednikiem Kamasutry, czymś w rodzaju seksualnego poradnika dla dorastających braminów, którzy swą młodość spędzali w odciętych od świata świątyniach. Zwolennicy innej teorii twierdzą, iż przepełnione erotyką rzeźby dedykowane były Indrazowi, bóstwu niebios i gromów. Lubieżny bóg chronił świątynie przed zniszczeniem.
Bardziej przekonująca wydaje się opinia dowodząca wpływu tantryzmu, głoszącego, że zaspokojenie podstawowych potrzeb fizycznych jest gwarancją obrony przed złymi duchami oraz zapewnieniem zbawienia. Bhoga (satysfakcja seksualna) i yoga (doznania duchowe) uważane są przez tantrystów za niezbędne do osiągnięcia nirwany.
Pomimo niejednokrotnie bardzo krytycznych i przesadnie pruderyjnych reakcji turystów, rzeźb w Khadżuraho nie można uznać za pornograficzne. Obok śmiałych scen erotycznych pojawiają się tu również sceny z życia codziennego. Zwiedzając świątynie, należy pozbyć się wszelkich uprzedzeń i spojrzeć na rzeźby jak na dzieła celebrujące radość życia.