SARNATH
Po 49 dniach medytacji pod drzewem mądrości (bodhi) na skraju miasta Gaja, Budda dostąpił oświecenia. Udał się wówczas do Sarnath, by tam wygłosić swe pieiwsze kazanie o środkowej drodze, prowadzącej do nirwany. Nieco później wielki buddyjski cesarz Aśoka wzniósł tutaj ogromne stupy i klasztory. Sarnath, oddalone o 10 km od najświętszego miasta hindusów, pozostaje jednym z głównych centrów buddyzmu.
Apogeum świetności Sarnath przeżywało w V w. n.e., kiedy odwiedził je niestrudzony chiński podróżnik Fa Sien. Gdy w 640 r. drugi chiński wędrowiec Siian Cang przybył do Sarnath, miasto miało 1500 kapłanów, stupę wysoką na 100 m, potężną kamienną kolumnę Aśoki oraz wiele innych osobliwych budowli. Budda wygłosił swe pierwsze kazanie w parku jeleni, stąd miasto zaczęło być znane również pod drugą nazwą, Jeleni Park.
Buddyzm podupadł znacznie po najeź-dzie muzułmanów, którzy zbezcześcili Sarnath i pozostawili je w gruzach. W 1836 r. brytyjscy archeolodzy rozpoczęli tu prace wykopaliskowe, a miasto odzyskało nieco ze swego minionego blasku.
Wystarczy popołudnie, by zwiedzić Sarnath, niemniej można zatrzymać się na noc w jednym z klasztorów. Zainteresowani zgłębianiem buddyzmu powinni udać się raczej do Bodh Gaji lub Dharamsali, ponieważ ruch turystyczny jest tu bardzo duży.
Stupa Dhamekh
W miejscu, gdzie Budda miał wygłosić swe słynne kazanie, stoi teraz 34-metrowa stupa. Obecny jej kształt pochodzi z około 500 r. n.e, jednak stupa nosi ślady kilkakrotnej przebudowy. Geometryczne i roślinne wzory stupy stanowią ornament typowy dla stylu z epoki Guptów. Wykopaliska archeologiczne odsłoniły fragmenty zabudowań z epoki Maurjów, datowanych na ok. 200 r. p.n.e.
Pierwotnie stała tutaj jeszcze jedna stupa – Dharmaradźika, lecz XIX-wieczni poszukiwacze skarbów obrócili ją w gruzy.
Główna Świątynia i kolumna Aśoki
Tu, gdzie stała Główna Świątynia (Main Shire), cesarz Aśoka oddawał się medytacji. Obecnie można oglądać jedynie fundamenty tego budynku. Obszerne ruiny klasztorów rozciągają się na północ od świątyni.
Przed Główną Świątynią widać pozostałości kolumny Aśoki. Niegdyś kolumna mierzyła 20 m. Jej kapitel, odkryty w 1905 r., znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Śarnath. Wizerunek kapitelu stał się godłem państwowym współczesnych Indii.
Edykt Aśoki został wykuty na zachowanej części kolumny. Poniżej edyktu widnieją postaci konia, lwa i słonia. Słoń symbolizuje sen, jaki nawiedził Maję, matkę Buddy przed narodzeniem syna, lew oznacza odwagę, zaś koń – moment, kiedy Budda opuszcza dom w poszukiwaniu oświecenia.
Muzeum Archeologiczne
Główną atrakcją muzeum jest kapitel kolumny Aśoki w kształcie lotosu, zwieńczony postaciami czterech lwów, symbolizujących 4 prawdy buddyzmu. Lwy stoją do siebie tyłem na Kole Praw.
W muzeum znajdują się także inne znaleziska z Sarnath, z różnych okresów – Maurjów, Kuszanów, Guptów i późniejszych. Muzeum posiada najwcześniejsze wizerunki Buddy, figurki przedstawiające mistrza w różnych pozycjach, datowane na V i VI w., oraz wiele figurek bóstw hinduskich np. Saraswati, Ganeśi i Wisznu, pochodzących z X – XII w. (otw. 10.00 – 17.00 , pt. zamkn., 0,50 INR; broszurka o Sarnath 3 INR).
Klasztor Mulgandha Kuti
Jest to współczesny klasztor (wihara), wybudowany przez towarzystwo Maha Bodhi. Wnętrze klasztoru zdobi seria fresków pędzla japońskiego artysty Kosetsu Nosi. Rosnące tu święte drzewo Buddy zostało przeszczepione w 1931 r. z drzewa w Anuradhapura na Sri Lance, które uchodzi za potomka drzewa mądrości, pod którym Budda dostąpił oświecenia. Grupa posągów w świątyni przedstawia mistrza, głoszącego pierwsze kazanie do swych pięciu uczniów.
Inne świątynie i park jeleni
Współczesne świątynie buddyjskie mieszczą się również w 5 klasztorach (mharach) „narodowych”: tajskim, tybetańskim, birmańskim, japońskim i chińskim.
Na północ od klasztoru Mulgandha Kuti znajduje się park jeleni. Dzisiaj jest to malutkie zoo z kilkoma nędznie wyglądającymi jelonkami, szukającymi resztek pożywienia w suchej ziemi. Ciekawe są liczne okazy indyjskiego ptactwa, także wodnego.
Noclegi i gastronomia
Cena noclegów w Tourist Bungalow waha się od 62/75 do 132/155 INR. Wszystkie pokoje mają łazienki. Łóżko we wspólnej sali kosztuje 20 INR. Turystów przyjmują także klasztory (wolne datki). Klasztor birmański ma 14 pokoi, ułożonych wokół cichego dziedzińca; w niektórych pokojach są łazienki. Niedaleko Tourist Bungalow znajduje się Anand, skromny snack-bar, oferujący południowoindyjską kuchnię. Restauracja Rango/i Garden ma nieco wyższy standard.
Podróżowanie
Autoriksza z Benaresu do Sarnath kosztuje 30 INR. Dojazd zajmuje około 20 minut. Połączenie autobusowe kosztuje 3 INR. Można spróbować dojechać także pociągiem. Najprościej dostać się do Sarnath kilkuosobową autorikszą, która odjeżdża z przystanku przy Sądzie Cywilnym lub z przystanków w Lahurabirze czy Godaulii.